آنچنان که در گذشته رایج بود در مراسم تیرماه سیزده دیلمی، دختر نابالغ خانواده انتخاب میشد تا از دل چشمه یا رودخانه محل، آب زلال و پاک بردارد و بدون سخن گفتن این آب را که لال آب نام داشت به خانه آورد، زبان خاموش لال آب، در ترانه ای متبلور میشد که در آستانه مراسم علت و کارکرد این آئین را بیان می کرد:
تیرماه گفت: سیزده من چقدر سنگین است، سیزده مرا برقرار کنید.
چهارده من رنگین است
آب آوردنده اول فرزند مادر خویش است.
آب می گوید من فرزندِ خاموشم، یک سرم به دریا و صد سرم به کوه وصل است
سنگ های کف رودخانه را فریادکشان می شویم
سرنوشت امسالت را امشب به تو می گویم
مستند «دیلمان بهشت نیاکان» در 13 قسمت تولید در شبکه باران است. دیلمان پیرولایات ایران، سرزمینی غنوده در شمال ایران، خاستگاه تمدنهای آغازین و اقوام دریادلی است که بر امواج تاریخ درخشیدند و کوهها و دشتهای این اقلیم دیرپا، میراثدار حکایات بیشماری است که از گذشتههای دور رازهای نهفته بسیاری در سینه دارد. مجموعه مستند دیلمان، بهشت نیاکان، ضمن توجه به انتظام تکنیکی و بدایع زیبا شناختی سعی در شناخت عمیق و چند وجهی این سرزمین کهن و معرفی آن به نسل جوان دارد. نویسنده، تهیهکننده و کارگردان این مستند فرهاد مهرانفر است.